Kültür ve Turizm Bakanlığı Erzurum Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından, Erzincan’ın Üzümlü ilçesi Demirpınar Köyü sınırları içerisinde “Demirpınar Kurgan Alanı” sit alanı olarak tespit edilerek koruma altına alındı.
Erzincan ve Çevresinde Erken Dönem Kurganlar İbrahim Üngör tarafından yapılan bir araştırmada şu ifadeler yer alıyor:
“MÖ 4. bin yıldan itibaren İç ve Orta Asya bozkır kuşağında ortaya çıkarak Anadolu ve Avrupa içlerine kadar geniş bir coğrafyada benzer şekilde ölü gömme geleneği ve mezar tipolojisinin yayıldığı bilinmektedir. Kurgan olarak bilinen bu mezarların Anadolu’da pek çok yerde değişik örnekleri tespit edilmiştir. Bu tip mezarların değişik formlarının olmasına rağmen bazı ortak özellikleri vardır. Anadolu’ya yakın coğrafyalarda İran, Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan gibi yerlerde rastlanılan bu türden mezarlar Erzincan ve çevresinde de tarafımızdan tespit edilmiştir. Bu tip mezarları bozkır kuşağında yaşam sürdürmüş konar-göçer kültürdeki insanların ölülerini defnetmek için kullandıklarını unutmamak gerekir. Kurgan tipindeki mezarların dış ve iç görünümlerinde farklılıklar bulunmaktadır. Bunlar bazen yüksek, bazen de orta yükseklikteki taş yığınları ile örtülmüştür. Bazen de zemin seviyesinde taşlarla kapatılan küçük boyutlu kurganlardır
Demirpınar Kurgan Sahası Bu kurgan sahası Erzincan-Erzurum E 80 Karayolu’nun kuzeyinde yer alan Üzümlü ilçesine bağlı Demirpınar köyüne yakın bir mesafede bulunmaktadır. Kurganlar, Değirmenpınar Çayı’nın doğu tarafında yükselen dağlık alanda dağınık bir biçimde bulunmaktadır. Bu alanın güney tarafına 1 km mesafede Karasu Irmağı bulunmaktadır. Kurganların bulunduğu arazi hayvancılık açısından son derece elverişli özelliklere sahiptir. Bu bölgedeki ilk kurgan sahası dağlık alanın güney yamaçlarında ve Karasu Irmağı’nı görebilen bir konumdadır. İkinci kurgan alanı ise Üzümlü ilçesine bağlı Pınarlıkaya köyüne giden yolun batı tarafında kalan yamaçta yer almaktadır. Demirpınar kurganları, Şamlıdağ Kurgan Sahası’nda bulunan kurganlar ile aynı özellikleri göstermektedir. Küçük çaplı olanlar 2 m, büyük çaplı olanlar ise 6 m çapa kadar ulaşmaktadır. Yükseklikleri ise yine 1 ile 1.5 m arasında değişmektedir. İki sahada dağınık şekilde yayılım gösteren kurganların toplam sayısı 40’ı bulmaktadır. Bu sahada hiçbir seramik verisine rastlanılmamıştır”
Kültür ve Turizm Bakanlığı Erzurum Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun Toplantı Tarihi ve No :29.09.2025-353 Karar Tarihi ve No:29.09.2025-7340 sayılı kararı:
“Erzincan İli, Üzümlü İlçesi, Demirpınar Köyü sınırları dâhilinde yer alan, herhangi bir sit içerisinde yer almayan ve korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı olarak tescil kaydı bulunmayan, Maliye Hazinesine ait 158 ada/1 parsel numaralı taşınmaz ile şahıs mülkiyetine ait 116 ada 1 parsel numaralı taşınmaz üzerinde bulunan kurganların, "Demirpınar Kurgan Alanı" adı altında tescil talebini içeren Erzurum Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü'nün 02.09.2025 tarihli ve 3705571 sayılı uzman raporu ile konuya ilişkin 26.09.2025 tarihli ve 3729591 sayılı dosya raporu ve 23.07.2025 tarih ve ve E-76013208-165.02.02-7047648 sayılı yazı ile 2863 sayılı Kanunun 7. maddesi gereği ilgili Kurumlardan talep edilen kurum görüşleri okundu, dosyası ve ekleri incelendi. Yapılan incelemeler ve görüşmeler sonucunda;
Erzincan İli, Üzümlü İlçesi, Demirpınar Köyü sınırları dâhilinde yer alan, herhangi bir sit içerisinde yer almayan ve korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı olarak tescil kaydı bulunmayan, Maliye Hazinesine ait 158 ada/1 parsel numaralı taşınmaz ile şahıs mülkiyetine ait 116 ada/1 parsel numaralı taşınmaz üzerinde bulunan kurganların:
• 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunun 6. maddesi kapsamında giren özellikleri taşıması nedeniyle Demirpınar Kurgan Alanı adı altında korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı olarak tescil edilmesine,
Yapı grubunun "I. Grup" olarak belirlenmesine,
Korunma alanının, karar eki 1/5000 ölçekli haritada işaretlendiği şekliyle belirlenmesine, Karar eki anıt fişinin uygun olduğuna,
Demirpınar Kurgan Alanının yer aldığı 158 ada/1 parsel numaralı taşınmaz ile 116 ada 1 parsel numaralı taşınmazın fen klasörü ve tapu kütüğü beyanlar hanesine "bir kısmı I. Grup Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlığıdır" ve "Korunma Alanıdır" şerhinin ilgili Tapu ve Kadastro Müdürlüklerince "Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlıklarının ve Sitlerin Tespit ve Tescili Hakkında Yönetmelik" gereği konulmasına ve işlem sonucuna ilişkin bilgi ve belgelerin Erzurum Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü'ne iletilmesine, karar verildi.”
