İslam, akide midir? İdeoloji midir?
İslam, bireyi muhatap almış ve sorumlu tutmuştur. Bir zümreyi, bir kabileyi, bir aşireti ve bir cemaati asla muhatap almamıştır.
İSLAM, BİR AKİDE MİDİR YOKSA BİR İDEOLOJİ MİDİR?
İslam, bireyi muhatap almış ve sorumlu tutmuştur. Bir zümreyi, bir kabileyi, bir aşireti ve bir cemaati asla muhatap almamıştır. Böylece İslam, bireyi merkeze koyarak, insanı amaç konumuna yükseltmiştir. İslam dininin muhatabı ancak akıl sahibi insandır. İnsan merkezli bir dinin mensuplarıyız. İlkesini kaybeden toplumlar, rüzgârların önünde yaprak gibidirler.
İslam’ı, cemaat olarak okumak ve yorumlamak, İslam’ın ortadan kaldırmak istediği köleliği yeniden inşa etme gayretleridir. İslam öncesi kabileciliğe ve aşiretçiliğe gerisin geri dönmektir. Desene kölelik ve özgürlük savaşı hâlen devam etmektedir. Oysa cennet ve cehennem özgür bireylerin imtihanıdır. Aksi takdirde ilkesini kaybeden toplumlar, adeta okyanus ortasında rotasını kaybeden gemiler gibidirler.
Oysa İslam’da, şûra yerine ulu'l-emr alındı, akıl ihmal edildi, birey yerine cemaat alındı, düşünce ihmal edildi. Bireysel düşünme kültüründen, cemaatsel düşünme kültürüne, yani sürü kültürüne geçildi. Oysa Kur’an ayetleri genellikle bilime, hoşgörüye, düşünmeye, tecrübeye, aklı kullanmaya oldukça fazla vurgu yapar. Dünden bugüne, düşünen insanların heykellerini tımarhaneye diktiler, hapishanelerde tutsak ettiler. Oysa Kur’an’ın mesajlarının odak noktası düşünmektir.
İslam, bireyi esas alan, onu sorumlu tutan bir dindir. İslam dini, bireyi merkeze koyan, gönüllülüğü esas alan bir akidedir. İslam, grupları esas alan, onları sorumlu tutan bir din değildir. İslam'ın bu tür okunuşu modern köleliğin çağdaş versiyonudur. Tarihte kabile ve aşiret grupçuluğundan, bireycilik sorumluluğuna geçiş yapılmıştır.
Bilindiği üzere Medine’de tek devlet olmayı engelleyen, her türlü aşiret ve kabile anlayışına son verilmiştir. Ancak Peygamberimizin vefatından sonra bu aşiret ve kabileler, başka adlar altında tekrar gerisin geri dönmüşlerdir. Bugün modern çağda adları ne olursa olsun, her türlü aşiret ve kabile, devletine şirk koşmuş olduğunun bilincinde olmalı, birey olamama sancılarının hala yaşandığı ve köleliğe gerisin geri dönüşün özlemlerinin bulunduğu, birey adına köle reislerinin karar verdiği, cahiliye toplumunun özentilerinin devam ettiği, ne yazık ki yoğun bir şekilde gözlemlenmektedir. Oysa bir birey bir dünya kabul edilmiştir.
Keza âlem küçük insan, insan büyük dünya sayılmıştır. Rasullah’ın yerleştirdiği dinin özü budur. İnsan bu sorumluluk ve emaneti yüklenmiştir. Rasulullah vefat edince insanlar tekrar kabile ve aşiretlerine gerisin geri dönmüşlerdir. Tarihteki bu gruplar, günümüzde farklı kavramlarla ifade edilse de, farklı isimler kullanılsa da hepsinin mantığı genellikle aynıdır.
İslam'da, sorumlu birey ve Müslüman cemaat vardır. O da hak etrafında kenetlenmiş, tevhit olan câmi cemaatidir. Allah’ın rahmeti bu hak etrafında birleşen, câmi cemaatinin üzerine olacaktır. Bugün iktisadi gaye, menfaat ve çıkar için bir araya gelen gruplar, adeta leş kavgası vermektedirler. Tarihte kurulan cemaatlerin ilklerinden biri de Haricilerdir.
Hariciler, insanı değil Kur’an-ı hâkim kılmak için mücadele ettiklerini iddia etmişlerdir. Oysa Kur'an, insanlar vasıtasıyla dile gelir. Kur'an'ın ortaya koyduğu ilkeleri dile getiren, yorumlayan ve pratiğe sokan insan olacaktır. Haricilere göre bir insanın İslami hayatı ancak cemaate mensubiyetle anlam kazanır. Bir birey cemaate katıldığı, cemaatle hareket ettiği sürece Müslümanlaşmış kabul edilir.
Haricilere göre tek başına duran bireyin Müslümanlığı söz konusu değildir. Bu konuda bilinçli uydurulan rivayetleri de gerekçe olarak ileri sürerler. Bu rivayetler, Müslüman ve cami cemaatına yönelik olduğunu da göz ardı ederler. Bu gruplaşmanın arkasında İslam öncesi Arap toplumunun kabile ve aşiret anlayışı bulunmaktadır.
Hariciler ve bazı bilginler, nasları da bu zihniyetle cemaatçi ve miyop bir gözle okumuşlardır. İslam öncesi Arap toplumlarındaki bu cemaatçi düşünce, Haricilerle daha da mücessemleşmiştir. Bu okuma biçimi bireyciliği devre dışı bırakarak, insanı cemaate bağlı bir araç konumuna itmişlerdir. Bu da nasların cemaatçi okuma biçimi olarak görülmüştür.
Bu durum İslam’ı bir akide olmaktan ziyade bir ideoloji haline getirmiştir. Nasların cemaatçi okuma biçimi, birey Müslümanların rey ve özgürlüğüne karşı tepki olarak doğmuştur. Böylece tarihten bugüne kitabı hâkim kılanlarla, hayatı hâkim kılanların mücadelesi devam etmiştir. Kavram savaşlarını ilk dönemlerden itibaren başlatmışlardır. Oysa illet / gerekçe, şartlar değiştiğinde hükümlerin değişeceğini iddia edenler ile hükümlerin hiçbir zaman değişmeyeceğini savunanların savaşı hâlâ devam etmektedir.
Tarihten günümüze bu savaş, Hz. Ömer ve Ebu Hanife gibi bazı bilginlerle başlamıştır. Hz. Ömer ve Ebu Hanife hayatı esas almış, hayata kan getiremediği damarları baypas etmişlerdir. Canlı hayatı, o an için canlılığını yitirmiş bir hükme kurban etmemişlerdir. Oysa İslam sahası bugün pek çok alanda İsrailyatlarla doldurulmuştur. Saygılarımla. Prof Dr Hadi Sağlam
