2015 yılında Türkiye genelinde yaşanan büyük elektrik kesintisi, Cumhuriyet tarihinin en geniş çaplı elektrik arızalarından biri olarak kayıtlara geçti. Öyle ki, Türkiye'de 31 Mart 2015 Salı günü sabah saat 10:36'da başlayan elektrik kesintisi bazı bölgelerde 9 saat sürdü.
Elektrik 81 ilin 80'inde kesilirken, kesintinin yaşanmadığı tek kent Van olmuştu. Yaşanan kesinti nedeniyle yaklaşık 76 milyon kişi doğrudan veya dolaylı olarak etkilenirken, metro, tramvay ve tren seferleri durdu, sanayi üretimi ve birçok işyeri faaliyetleri kesintiye uğradı.
Söz konusu tarihte elektrik kesintisi nedeniyle günlük üretim kaybının 70 milyon dolar civarında olduğu belirtilirken, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ise kesintilerin iletim hattındaki bir arıza ve sonrasında koruma sistemlerinin devreye girmemesinden kaynaklandığını duyurmuştu. 8 saatlik kesinti o dönem,, Türkiye'nin enterkonnekte sisteminde yaşanan frekans kaybı zincirlemesiyle ortaya çıkmış ve Avrupa Enerji Birliği'nin raporlarına da konu olmuştu.
HAYAT DURABİLİR
Uzmanlar, Türkiye'de olası büyük bir elektrik kesintisinde enterkonnekte sistemin çökebileceğini, tüm kentlerinden bundan etkileneceğini ve Frekans (50 Hz) dengesinin bozulması durumunda sistemin otomatik korumaya geçerek kesinti uygulayacağını belirtiyorlar. İspanya'daki gibi bir durum olduğunda, metro, tramvay ve banliyö trenlerinin duracağı, trafik ışıkları çalışmayacağı, ATM'ler, POS cihazları, e-Devlet, banka sistemleri devre dışı kalabileceğine de dikkat çekiliyor.
KRİTİK İLETİM HATLARI
Ancak bu tür olumsuzluklara karşı, "Otomatik Frekans Kontrollü Sistemler (OFS)" sisteminin oluşturulduğu, ani çökmeleri önlemek için bölgeler arası yük paylaşımı daha dengeli hale getirildiğinin altı çiziliyor. Öte yandan 2020 yılı sonrasında kurulan Yeni SCADA Sistemi sayesinde gelişmiş uzaktan kontrol ve izleme altyapısı da oluşturulurken, şebekedeki tüm trafo merkezleri de gerçek zamanlı kontrol altına alınmış oldu. Ayrıca kritik enerji altyapılarına yönelik "Kritik İletim Hatları Alarm Sistemi" gibi yerli yazılımlar da entegre edildi.
EK YATIRIMLAR GEREKLİ
Haber Global Web Özel'e bilgi veren Elektrik Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı Mahir Ulutaş, İspanya'da güneş ve rüzgar enerjisinden elektrik üretiminin oranının yüzde 60'a yaklaştığını belirterek, frekans dengeleyici sistemler için ek yatırımlar gerektiğini söyledi. Ulutaş şunları kaydetti: "Büyük çaplı sistem çökmeleri sizin enerji arzınızla talep arasında dengesizlikten kaynaklanabilir. İspanya Başbakanı yaptığı açıklamada bir anda 5 saniye içinde enerji arzının yüzde 60'ına kadar sistemden kopma olduğunu söyledi. Rüzgar ve güneş kaynaklı elektrik üretimi iklim için olumlu, dışa bağımlılığı azaltıyor. Ancak bu santrallerin bir takım ek yatırımlarla güçlendirilmesi gerek."
TÜRKİYE SİSTEMİN İÇİNDE
Enerji ve Tabii Kaynakla Bakanı Alparslan Bayraktar'ın Türkiye'nin de Avrupa elektrik sistemine bağlı olduğu ve risk altında bulunduğu açıklamasıyla ilgili ise Ulutaş şunları söyledi: "Türkiye Avrupa sistemine bağlı. Tabii bağlı olma durumu sisteme güç getiriyor. Diyelim ki enerji üretiminiz yetmezse Avrupa'dan alabiliyorsunuz. Ancak oradaki problemin sirayet etme riskine de açık olursunuz. Türkiye'de 2015'te yaşanan sistem çökmesi çok farklı bir gerekçeyle olmuştu. Enerji üretimi özelleştiği için, ortada bir borsa sistemi olduğu için özel santraller kendileri için karlı olmayan bir saat aralığında sistemden çıktılar. Frekans dengelenemedi ve ülkede sistem çöktü. Ondan sonra bir takım önlemler alındı. Özel şirketlerin sisteme girip çıkmalarına koşullar getirildi."
TÜRKİYE'Yİ ETKİLEMEZ
Elektrik Mühendisleri Odası Enerji Koordinatörü Olgun Sakarya da İspanya ve Portekiz'i etkisi altına alan elektrik krizinin Türkiye'yi etkileyeceğini düşünmediğini söyledi. Sakarya, 2015'te Türkiye'de yaşanan genel elektrik kesintisini hatırlatarak, o tarihteki sorunun elektrikte özelleştirme kaynaklı olduğunu söyledi. Sakarya "2015'te yaşanan kesintide frekans düşmesi oldu. Arıza Türkiye geneline yayıldı. Ondan sonra incelemeler yapıldı. Gerekli tedbirlerin alınmış olması gerek" dedi.
