İl Seviyesinde Beşeri Sermaye Endeksi 2021-2023 rapor, Türkiye’de beşeri sermayenin mevcut durumunu ve iller arasındaki gelişmişlik farklarını resmî verilerle ortaya koyuyor. Eğitim, sağlık ve yaşam süresi göstergeleri üzerinden insan kaynağının potansiyelini ölçerek Türkiye’nin beşeri sermaye birikimine dair bütüncül bir tablo sunuyor.
-
Beşeri Sermaye Endeksi (BSE): Bugün doğan bir çocuğun mevcut sağlık ve eğitim koşulları altında 18 yaşına geldiğinde sahip olacağı potansiyel üretkenliği ölçüyor. Endeks 0 ile 1 arasında değer alıyor; 1’e yaklaştıkça insan sermayesi düzeyi yükseliyor. Türkiye İstatistik Kurumu, Dünya Bankası metodolojisiyle hazırlanan Beşeri Sermaye Endeksi ilk kez il bazında yayımlandı.
-
Hayatta Kalma: Bugün doğan çocukların okul çağına kadar yaşama olasılığını ifade eden bir gösterge. Bu gösterge, çocukların tamamının insan sermayesi birikim sürecine ulaşamayabileceği gerçeğini ortaya koyar. Türkiye İstatistik Kurumu tarafından 2009 yılından itibaren il düzeyinde (İBBS Düzey 3) yıllık olarak yayımlanıyor.
Rapor, Dünya Bankası tarafından geliştirilen Beşeri Sermaye Endeksi (Human Capital Index - HCI) metodolojisine dayanıyor. Endeks, bugün doğan bir çocuğun mevcut sağlık ve eğitim koşulları altında 18 yaşına geldiğinde ulaşabileceği üretkenliği 0 ile 1 arasında bir ölçekte değerlendiriyor.
Türkiye için yapılan çalışmada iller, Dünya Bankası’nın ülke sınıflamasına paralel şekilde beş gruba ayrıldı. Eğitim verileri Uluslararası Standart Eğitim Sınıflaması (ISCED 2011) esas alınırken, İstatistikî Bölge Birimleri Sınıflandırması (İBBS Düzey 3) kullanıldı. Çocuk bodurluk oranı ise Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) kriterlerine göre hesaplandı.
Türkiye genelinde beşeri sermaye.
-
Türkiye’nin beşeri sermaye endeksi 0,690.
-
Türkiye’deki bir çocuk, mükemmel eğitim ve sağlık koşullarına sahip bir çocuğun üretkenliğinin %69’una ulaşabiliyor.
-
Beşeri sermaye endeksi 2021’de 0,693, 2022’de 0,696 iken 2023’te küçük bir gerilemeyle 0,690 oldu.
-
Sağlıkta küçük bir iyileşme görülürken eğitim alanında yaşanan düşüş, genel endeksin gerilemesine neden oldu.
Avrupa ülkelerinin endeks değerleri.
-
Avrupa Birliği (AB) üyesi 27 ülkenin ortalama beşeri sermaye endeksi 2020 yılında 0,730.
-
Türkiye’nin endeks değeri AB ülkeleri arasında alt sıralarda yer alıyor.
-
AB ülkeleri arasında en yüksek endeks değerine sahip ülkeler sırasıyla Finlandiya (0,796), İsveç (0,795) ve İrlanda (0,793) oldu. Bu ülkelerde doğan çocuklar potansiyellerini neredeyse tam olarak geliştirme imkânı bulunuyor.
-
En düşük değerlere sahip ülkeler: Romanya (0,584), Bulgaristan (0,614) ve Slovakya (0,665).
-
Türkiye, 0,693’lük değeriyle Yunanistan ve Litvanya’nın hemen altında yer alıyor.
İllerin beşeri sermaye düzeyi.
-
Türkiye’nin en güçlü beşeri sermayeye sahip ili Çanakkale.
-
Çanakkale’deki çocukların gelecekte ulaşabileceği potansiyel, ideal koşulların %78’ine denk geliyor.
-
Çanakkale’yi sırasıyla Antalya (0,761), Erzincan (0,756), Eskişehir (0,755) ve Rize (0,749) izliyor. .Bu iller, eğitim ve sağlık hizmetlerine erişimde öne çıkan şehirler.
-
Beşeri sermaye endeksi en düşük iller Şırnak, Ağrı, Şanlıurfa, Gümüşhane ve Muş.
-
Bu şehirlerdeki çocuklar, gelişmiş illerdeki akranlarına kıyasla daha sınırlı eğitim ve sağlık imkânlarına sahip.
2021–2023 arası değişim.
-
Türkiye genelinde son iki yılda beşeri sermaye düzeyinde küçük bir düşüş yaşandı.
-
Buna karşın bazı iller dikkat çekici biçimde gelişti: Çanakkale endeksini en fazla artıran il oldu. Öte yandan Uşak, Siirt, Antalya ve Erzincan da beşeri sermaye açısından önemli ilerleme kaydetti.
-
Depremden etkilenen iller beşeri sermayede en büyük gerilemeleri yaşadı.
-
Hatay, Adıyaman ve Kahramanmaraş’ta endeks değerleri belirgin biçimde düştü. Bu düşüş, afetlerin eğitim ve sağlık hizmetleri üzerindeki olumsuz etkilerini yansıtıyor.
AB ortalama endeks değerinin Türkiye'den yüksek olduğu görüldü
Avrupa Birliği (AB) üyesi 27 ülkenin 2020 yılında endeks değerinin ortalaması 0,730 oldu. AB-27 içinde endeks değeri en yüksek olan ülkelerin sırasıyla, 0,796 ile Finlandiya, 0,795 ile İsveç ve 0,793 ile İrlanda olduğu görüldü. Endeks değerinin en düşük olduğu ülkeler ise sırasıyla 0,584 ile Romanya, 0,614 ile Bulgaristan ve 0,665 ile Slovakya oldu.
